İbrahim Yağız GÜNGÖR
TÜRK SİNEMASINDA BAĞIMSIZLIK HAREKETİ
Yayın: 11 Haziran 2024- 223.59
yenidunyagazetesi.com
Türk sinemasında bağımsızlığı incelediğimizde ,film yapımcılarının kendi bağımsız içeriklerini yapabilmek için gelenekselliğin dışına çıkıp stüdyoda dışı filmler üretmeleridir.
Bağımsız sinema yapımcıları,kendi finanseleri , senaryoları, yönetimi,dağıtımı alanında tamamen özgür ve hürdür.Türk sinemasında bağımsızlık hareketleri 2000’li yıllarda baş göstermeye başlıyor.Türk yapımcı ve yönetmenler , özellikle genç senaristler geleneksel stüdyo kalıplarından çıkarak bağımsız yapımlar yapmaya başlıyor.Bu yönetmenler seçtikleri temaları rahatlıkla kendi filmlerine uyarlıyor ve alternatif sinema deneyimleri sunuyorlardı.
Türk filmleri bağımsız olarak çekildiğinde sınırlı bir bütçeye sahipti. Türk bağımsızları ticari beklentilerden uzaktı.
Deneysel,sanatsal, özgür ve özgün yapımlar ortaya çıkarmışlardı.Bağımsız Türk sineması sayesinde genç yönetmenler keşfedilmiş ve Türk sinemasına çeşitlilik gelmiştir.Türk sinemasının bağımsız yapımları son zamanlarda festivallerde yerini almış ve ülkemize bir çok ödül kazandırmıştır.Türk sinemasında bağımsız yapımlar uluslararası tanınmamızı sağlamıştır.Belirli bir kitleye hitap ettiği için finansal olarak beklentiyi karşıladığı söylenemez.
Türk sinemasının bağımsızlık hareketinde idol Yılmaz Güney ve filmleridir.Yılmaz Güney Türk bağımsız sinemasında büyük bir yer edinir.Bağımsızlığın kabul edilişi Türk sinemasının dönüm noktası olabilir.Bu dönem içinde sinemacılar politiklikten ve ekonomik baskılardan uzaklaşmış ve kendi özgün yapımlarını gerçekleştirmişlerdir.Bu baş kaldırışa en iyi örnek ve figür Yılmaz Güney’in kendisidir.1937’de dünyaya gelen Güney hem bir aktör hem de iyi bir yönetmendir.Türk sinemasında politik düşüncelerini hiç çekinmeden olduğu gibi ifade etmiş ve toplumda adalet vurgusu ile döneme damgasını vurmuştur.Güney’in yapımları yoksuzluğu
, fakir halkın direnişi , haksızlığa baş kaldırışı,toplumsal eleştiriyi işler.Yılmaz Güney’in en önemli yapımı Yol filmidir.Uluslarasında büyük bir ilgi gören film Cannes Film Festivalinde hak ettiği yeri bulup Altın Palmiye ödülüne layık görülmüştür.Bu yapım hapishaneden izin ile çıkmış olan beş mahkumun öyküsünü ve zorlu sürecini anlatırken ,toplumsal sorunlara ve bireyin iç dünyasında olan sorunlara dikkat çekmiştir.Yılmaz Güney’in sinema sektöründe yaptığı kariyer ve ün siyasi ideolojisi ve fikirleri nedeniyle zorluklarla doludur.Türkiye’de yaptığı bazı filmlerden dolayı hapiste yatmak zorunda kalmıştır.
Yaşamının bir kısmını hatta büyük çoğunluğunu sürgün edilerek ya da hapiste geçirmiştir.Bu zorlu yaşamına rağmen Türk bağımsız sinemasına adını ve imzasını atarak önemli bir yer edinmiştir.Eserleri sayesinde Türk bağımsız yapımları tanınmış ve uluslararası alanda yer edinmiştir.Yılmaz Güney’in kariyeri ve ünü sadece filmleri ile sınırlı değildir.Güney önemli bir senarist ve yapımcı olarakta önemli bir isimdir.
Türk sinemasında bağımsızlık hareketini işleyen bir diğer bilindik isim ise Yeşim Ustaoğlu’dur.1960 doğumlu olan Ustaoğlu Türk bağımsız yapımların önemli yönetmenlerinden biridir.Türkiye’nin önde gelen bağımsız kadın yönetmenlerindendir.
Yapımlarında özgünlüğü ile dikkatleri üzerine çekmekte ve sinemasında toplumsal sorunlara dikkat çekmektedir.Sinama kariyeri 1990’ların sonunda İz ve Güneşe Yolculuk filmleri ile başlamıştır.Türk sinemasında bağımsızlık anlayışını uluslarası olarak Pandora’nın Kutusu filmi ile kanıtlamış ve ödül almıştır.Pandora’nın kutusu , anne kız ilişkisini ele alırken , karmaşık bir konuyu merkezine alır. Toplumsal cinsiyet konusuna değinir.Yeşim Ustaoğlunun film anlayışı Türk bağımsız sinemasının izlerini taşır.Toplumsal konuları,politik olayları,insanların iç dünyalarını , duygu çatışmalarını inceler.Ustaoğlu sembolik ifadeleri filmlerinde tercih eder ve özgün film anlayışı ile bilinir.Ustaoğlu’nun filmleri ticari kaygıdan uzak,sanatsal özgürlüğü yansıtan filmlerdir.Filmleri bir çok uluslararası film festivalinde boy göstermiş ve önemli ödüller almıştır.Türkiye’nin yanı sıra Avrupa sinemasında da taktir edilen bir yönetmendir.
Türk Sinemasında Bağımsızlığın Öne Çıkan Dönemleri
1960’lar ve 1970’ler: Bu dönem Türk sinemasında ‘’ Yeni Sinema ‘’ dönemi olarakta bilinir.Bağımsız sinemanın ortaya çıktığı bir dönemdir.Bu dönemde sinemacılar özgür filmler ortaya koymuş ,toplumsal sorunlara değinmiş, eleştirel ve gerçekçi bir anlatım dili kullanmışlardır.Bu dönemde dikkat çeken önemli yönetmenler,Halit Refiğ , Metin Erksan,Şerif Gören ve Atıf Yılmaz gibi isimler olmuştur.
1990’lar:Türk bağımsız sinemasının güç kazandığı bir dönemdir.Bu dönemde genç ve yetenekli ayrıca yenilikçi senaristler bağımsız yapımları deniyor.Bu yapımlar toplumsal sorunlara,kişisel öykülere,farklı bir estetiklik ile değinmiştir.Yeşim Ustaoğlu, Nuri Bilge Ceylan,Zeki Demirkubuz, gibi yönetmenler önemlidir.
2000’ler ve sonrası: 2000’lerden sonrasında Bağımsız Türk Sineması iyice güç kazanmıştır.Yeni neslin film yönetmenleri, bağımsız ve özgün filmler yağmaya başlamış ve farklı konuları işlemişlerdir.Bu dönemde kadının hakları,kültürel kimlik, LGBT hakları,göç , politika gibi konular ağırlıklı işlenmektedir. Derviş Zaim, Reha Erdem, Pelin Esmer ve Emin Alper önemli yönetmenleri arasındadır.
Bağımsız Türk Sinemasında Bütçe Nasıl Sağlanıyor ?
Bağımsız Türk sinemasında bütçe bağımsız yönetmenlerin yaratıcı ve bir takım yöntemleri ile finansman bulmalarıyla karşılanıyor.Yönetmenler kendi birikimleri,aile mirasları veya çevresinden gelen kişisel yatırımları ile bütçe sağlayabiliyorlar.
Ayrıca bağımsız yönetmenler bu yapımlar için bağışta toplayabiliyorlar. Sinema severler ve yenilikçi insanların desteği ile bağışlara katkı olabiliyor.
Anlaşılan yapım ve prodüksiyon şirketleri ile bütçe sağlanabiliyor. Uluslararası fonlar ve festivaller aracılığı ile de bağımsızlar finans ihtiyacını karşılar.
Türkiye’de Kültür ve Turizm bakanlığı ve Türkiye Sinema ve Audiovisuel Kültür Vakfı gibi kuruluşlar, destek amaçlı hibe veya kredi programları yapmaktadır. Bağımsız Türk yönetmenleri bunlara başvurarak kısmen veya tamamen bütçelerini finanse edebilirler.
Türk Bağımsız Filmleri Türkiye’de Gösterime Girebiliyor mu ?
Türk bağımsız sinemasında çekilen filmler Türkiye’de gösterime girebilmektedir.Türkiye’de bu yapımlara destek veren sinema salonları vardır. Festivaller ve ditijal platformlar üzerinden gösterimler sağlanabilmektedir.Özellikle dijital platformlarda bağımsız yapımlar daha kolay bir şekilde yer ediniyor çünkü bu platformlar devlet kontrolü dışında değil ve ücretli bu yüzden sinema severler rahatça bu yapıtları izleme fırsatını yakalıyor.Türkiye’de düzenlenen Antalya Altın Portakal Film Festivali ve Adana Altın Koza film Festivali gibi bazı festivaller bu filmlerin tanıtımı için büyük rol oynamaktadır.
Türk Bağımsız Sinemasının Yılmaz Güney’in ‘’ Yol ’’ Filmi Üzerinden İncelenmesi
Yılmaz Güney’in yol filmi Türk bağımsız sinemasının önemli yapımlarından birisidir.1982’de Yılmaz Güney senaryosunu yazmış Şerif Gönen ise yönetmiştir.1982 askeri darbesi sonrası Türkiye politikasını anlatan ve sosyal gerçeklik ile eleştiride bulunan önemli bir filmdir. Yol filmi Türkiyenin doğu bölgesinde hapishaneden izinle çıkarılmış olan beş mahkumun hikayesini ele alır.Bu hikayede mahkumlar hayatlarında ve çevrelerinde yaşanan baskıları , şiddet ve sınırlamaları, kendi kaderleri ve özgürlüklerinin üzerinde düşünmeye başlarlar.Yol filmi , adalet, özgürlük ,kadın hakları gibi konuları işleyerek Türkiye toplumunun siyasal sorununu işler.Hem içerik hem de yapım olarak Türk bağımsız sinemasının izlerini taşır.Yılmaz Güney’in Türk bağımsız sinemasında ön planda oluşu diğer yönetmenlere de örnek olmuştur.Yol filmi Türkiye’de zorlu süreçlerden geçse de büyük bir etki yaratmıştır.Film uluslarasında da kendini göstererek Cannes film festivalinde Altın palmiye ödülüne layık görülmüş ve dünya çapında bir çok festivalde gösterime girerek büyük bir ilgi çekmiştir.Yılmaz Güney’in bu filmi Türk bağımsız sinemasının dönüm noktası ve başyapıtıdır.
Türk Bağımsız Sinemasının Tolga Karaçelik’in ‘’Kelebekler‘’ Filmi Üzerinden İncelenmesi
Kelebekler filmi, Türk bağımsız sinemasına iyi bir örnektir ve izlerini taşır.Türk bağımsız sineması genellikle sıradan insanları konu edinirken toplumsal konulara değinir ve kişisel hikayeleri merkezine alır. Tolga Karaçelik’in Kelebekler filmi bu türe çok iyi bir örnektir.Film üç kardeşin annelerinin ölümünün ardından yaşadıkları travma ve yolculuğu anlatır. Bu yolculuk, bir yandan annelerinin son isteğini yerine getirme amacı taşırken diğer yandan da kardeşlerin birbirleriyle olan ilişkilerini ve geçmişle yüzleşmelerini ortaya koyar. Kelebekler, aile bağları, kadın deneyimi, toplumsal cinsiyet rolleri gibi evrensel temaları ele alırken, aynı zamanda Türkiye’nin güneydoğusundaki kırsal kesimde yaşanan sorunları ve bu bölgenin sosyal dokusunu da yansıtır.Kelebekler filmi Türk bağımsız sinemasının izlerini taşır çünkü prodüksiyon şirketleri tarafından finans ihtiyacı karşılanmamış ve bağımsız bir yönetmenin eseri olmuştur.Kelebekler filmi düşük bütçeli bir film olmasına rağmen büyük ses getirmiş ve Türk bağımsız sinemasında ismini duyurarak ulusal ve uluslararası festivallerde ülkemize ödüller getirmiştir.Kelebekler , sıradışı konusu ile bağımsız sinemamıza bir çeşitlilik getirmiştir.Film mizah ve dramı harmanlamış bize bir duygusal mizah sunmuştur.İzleyenler etkisinde kalırken karakterlerin iç dünyasına ve toplumsal konulara inilmiştir.Kelebekler filmi Türk bağımsız sinemasının özgün ve farklı tarzını çok güzel işlerken bağımsız sinemamızın başarılı örneklerinden olarak vizyonumuzu genişletmiştir.
